Trong văn hóa Trung Hoa, thành ngữ “liễu ám hoa minh” thông thường có ngụ ý muốn nói rằng: Khi trước mắt nhìn thấy tình huống không còn đường tiến nữa, thì đột nhiên xuất hiện chuyển biến và hy vọng mới tốt đẹp hơn, cũng tựa như trong hoàn cảnh khốn khó mà tìm thấy được lối thoát thênh thang phía trước vậy…
Câu thành ngữ trên có liên quan đến bài thơ “Du Sơn Tây thôn” của tác giả Lục Du – một văn nhân nổi tiếng thời Nam Tống. Lục Du sinh thời là một nhân sỹ yêu nước. Ông từng giữ chức quan dưới triều Nam Tống, có chủ trương kiên quyết kháng Kim, nhưng lại không được triều đình chấp thuận, còn bị tước mất chức quan. Bất đắc chí, Lục Du trở về cố hương tại vùng Sơn Âm (nay thuộc huyện Thiệu Hưng, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc), chỉ ngồi đọc sách qua ngày và vui thú với việc du sơn ngoạn thủy.
Một ngày kia, Lục Du đi chơi xa, vượt qua con đường có non có nước, đi được hơn ba canh giờ thì thấy nhà cửa ngày càng thưa thớt. Khi ông leo lên một sườn núi dốc phóng tầm mắt nhìn ra xa thì chỉ thấy trước mặt núi non trùng điệp, sông ngòi chằng chịt, tựa như không còn đường đi nữa vậy. Lúc này trời đã xế chiều, nhưng Lục Du vốn tính cương nghị, lại ham du ngoạn nên nhất quyết không muốn quay đầu.
Thi nhân bèn cứ men theo sườn núi mà đi về phía trước, được vài trăm bước, rẽ qua một góc núi khuất thì đột nhiên Lục Du phát hiện mở ra trước mắt một thung lũng xinh tươi, trù phú vô ngần. Nằm chính giữa thung lũng có một thôn trang nhỏ, ở nơi ấy hoa đỏ liễu xanh, cảnh sắc tươi đẹp thanh bình, hệt như cõi bồng lai tiên cảnh trong truyền thuyết vậy.
Trở về nhà, Lục Du có ấn tượng sâu sắc với chuyến đi tản bộ này, mới cao hứng mà sáng tác một bài thơ theo thể thất ngôn là “Du Sơn Tây thôn”, trong đó có hai câu:
Sơn trùng thủy phúc nghi vô lộ
Liễu ám hoa minh hựu nhất thôn”
Tạm dịch nghĩa: Núi cùng nước tận ngờ hết lối, bóng liễu hoa tươi lại một làng. Ý tứ là giữa cảnh núi non trùng điệp, sông ngòi chằng chịt, tưởng như không còn đường đi nữa, thì bỗng nhiên ở ngay trước mắt phát hiện thấy trong bóng râm của rặng liễu xanh mát có khóm hoa tươi đẹp rực rỡ sắc màu và còn có một thôn trang thanh bình, yên ả.
Đây là hai câu thơ tả cảnh ngụ tình, ý tại ngôn ngoại, ẩn chứa nội hàm và triết lý vô cùng sâu sắc, được nhiều người yêu thích và truyền tụng. Đồng thời hình ảnh thơ “liễu ám hoa minh” cũng đi vào kho tàng điển cố, thành ngữ của văn hóa Trung Hoa. Có lẽ, qua hai câu thơ này, tác giả Lục Du muốn nhắn gửi tới người đọc một thông điệp sâu xa: Khi bạn gặp những chuyện không vui, không như ý, không toại nguyện, thậm chí là rơi vào hoàn cảnh tưởng như cùng đường, vô vọng, không lối thoát thì cũng chớ bi quan, nản lòng lùi bước, bởi lẽ thường 'vật cực tất phản', 'qua cơn bĩ cực tới hồi thái lai'... Vậy thì hãy cứ vững tâm mà làm tiếp, bước tiếp, tiến tiếp về phía trước xem sao. Khi đó không chừng phía trước mắt bạn sẽ mở ra một con đường mới, một lối thoát mới, một tầm cao mới thênh thang hy vọng và ngập tràn ánh sáng hạnh phúc. Và khi đó bạn sẽ mỉm cười phát hiện ra rằng: “Liễu ám hoa minh hựu nhất thôn”…
Sau đây, mời bạn đọc bản phiên âm và tạm dịch bài thơ:
Phiên âm:
Du Sơn Tây Thôn
Mạc tiếu nông gia lạp tửu hồn,
Phong niên lưu khách túc kê đồn.
Sơn trùng thuỷ phúc nghi vô lộ,
Liễu ám hoa minh hựu nhất thôn.
Tiêu cổ truy tuỳ xuân xã cận,
Y quan giản phác cổ phong tồn.
Tòng kim nhược hứa nhàn thừa nguyệt,
Trụ trượng vô thì dạ khấu môn.
Tạm dịch:
Chơi thôn Sơn Tây
Chớ chê rượu đục của nhà nông,
Mùa được, lợn gà đãi khách mừng.
Trùng điệp núi sông ngờ hết lối,
Âm u hoa liễu lại một thôn.
Trống tiêu giục giã xuân vui tới,
Trang phục đơn sơ tục cũ còn.
Nếu được vui nhàn như bóng nguyệt,
Đương đêm chống gậy tới đầu thôn.
(Bản dịch của Điệp luyến hoa)